پنج بُعد شخصیتی

بیشتر روانشناسان امروزی بر این باورند که پنج بعد شخصیتی وجود دارد که اغلب به آن پنج صفت شخصیتی مهم می‌گویند. صفات شخصیتی ویژگی‌های دایمی می‌باشند که شخص در بیشتر مواقع آن‌ها را از خود نشان می‌دهد. معمولاً صفات شخصیتی از رفتار استنباط می‌گردد. پنج مورد از صفات شخصیتی مهم که توسط این نظریه توضیح داده می‌شود در برگیرنده برونگرایی،گشودگی به تجربه، توافق پذیری، وظیفه مداری و روان نژند است. نظریه صفات تلاش می‌کند تعداد دقیق صفات شخصیتی موجود را پیدا کند و در طبقه بندی‌های مختلف جای دهد. نظریه‌های اولیه موارد متعددی از صفات محتمل را پیشنهاد کرده اند که برخی از آن‌ها در برگیرنده لیست ۴۰۰۰ موردی گوردون آلپورت، ۱۶ فاکتور شخصیتی ریموند کتل و نظریه سه فاکتوری هانس آیزنک است. با این وجود برخی از محققان بر این باورند که نظریه کتل بسیار پیچیده و نظریه آیزنک بسیار محدود است. به همین خاطر نظریه ۵ فاکتوری توسعه داده شد تا صفات شخصیتی مهم در آن توضیح داده شود.

پنج بعد مهم شخصیت چیست؟

امروزه بیشتر محققان بر این باورند که پنج صفت شخصیتی اصلی وجود دارد. شواهد این نظریه در طول ۵۰ سال گذشته رشد و توسعه یافته است. اولین تلاش‌ها برای یافتن این صفات به سال ۱۹۴۹ بر می‌گردد. پنج صفت شخصیتی مهم طبقه بندی‌های بزرگ و گسترده ای هستند که صفات هر کدام از انسان‌ها را توضیح می‌دهند. با اینکه تحقیقات زیادی برای پشتیبانی از این مدل پنج فاکتوری وجود دارد اما محققان هنوز در مورد برچسب گذاری دقیق هر کدام از ابعاد توافق ندارند. با این وجود این پنج طبقه بندی به صورت زیر توضیح داده می‌شوند:

۱.برونگرایی:

برونگرایی تحریک پذیری، اجتماعی بودن، پرحرفی، ابراز وجود و طیف وسیعی از بیان عاطفی است. افرادی که برونگرا هستند دوست دارند انرژی مورد نیاز خود را از موقعیت‌های اجتماعی به دست آورند. افرادی که درونگرا تلاش می‌کنند با احتیاط بیشتر رفتار کنند.

۲.توافق پذیری:

این بعد شخصیتی در برگیرنده صفاتی همچون اعتماد، نوع دوستی، مهربانی، محبت و سایر رفتارهای موافق اجتماعی است. افرادی که توافق پذیری بالایی دارند تلاش می‌کنند در بیشتر کارها مشارکت داشته باشند. این در حالیست که افرادی با توافق پذیری کمتر ، رقابتی تر هستند.

۳.وظیفه مداری:

ویژگی‌های اصلی این بعد در برگیرنده سطح بالایی از اندیشه، کنترل و رفتارهای مرتبط با هدف است. افرادی که وظیفه مدار هستند سازمان یافته تر عمل می‌کنند و بیشتر از سایرین به جزییات دقت می‌کنند.

۴.روان رنجوری یا روان نژند:

روان نژند یا روان رنجوری یک صفت شخصیتی است که بر اساس غم و اندوه، دمدمی مزاج بودن و بی ثباتی عاطفی مشخص می‌شود. افرادی که چنین ویژگی شخصیتی دارند معمولا نوسانات خلقی،اضطراب، دمدمی مزاج بودن، تحریک پذیری و غم و اندوه را تجربه می‌کنند. افرادی که روان رنجوری کمتری دارند ثبات عاطفی و احساسی بیشتری دارند.

۵.گشودگی:

این صفت شخصیتی ویژگی‌هایی همچون تخیل و بینش را دارد. افرادی که این صفت را دارند اغلب طیف وسیعی از تمایلات و علایق را خواهند داشت. این افراد کنجکاو ، خلاق و ماجراجو هستند. در مقابل افرادی که گشودگی کمتری دارند اغلب سنتی تر فکر می‌کنند و ممکن است با افکار انتزاعی مبارزه نمایند.

باید به این نکته توجه داشته باشید که هر کدام از این ۵ فاکتوری که بیان کردیم محدوده ای بین دو حد را نشان می‌دهند. به عنوان مثال برونگرایی نشان دهنده طیفی بین برونگرایی افراطی و درونگرایی افراطی است. در دنیای واقعی بیشتر افراد جایی بین دو انتهای قطب هر بعد قرار می‌گیرند.

تحقیقات انجام شده در مورد پنج صفت شخصیتی مهم:

McCrae و همکارانش دریافته اند که ۵ صفت شخصیتی مهم جهانی هستند. مطالعه ای در این زمینه انجام شده است که افراد را در ۵۰ فرهنگ مختلف مورد بررسی قرار داده است. بر اساس تحقیقات انجام شده، بیشتر روانشناسان امروزی بر این باورند که ۵ بعد شخصیتی مهم نه تنها جهانی هستند بلکه ریشه و اساس بیولوژیکی دارند. روانشناسی به نام دیوید باس توضیحات بهتر و بیشتری را در مورد صفات شخصیتی بیان کرده است. این روانشناس بیان می‌کند که صفات شخصیتی نشان دهنده کیفیت‌های مهمی هستند که حضور افراد در اجتماع را شکل می‌دهند.

نتیجه گیری:

همیشه به خاطر داشته باشید که رفتار هر انسانی در برگیرنده تعاملی است که بین شخصیت او و متغیرهای موقعیتی رخ می‌دهند. موقعیتی که فرد در آن قرار دارد نقش بسیار مهمی در رشد انسان بازی می‌کند. با اینحال در بیشتر موارد افراد پاسخ‌هایی را به شرایط موجود می‌دهند که با صفات و شخصیت آن‌ها هماهنگ و سازگار است. این ابعاد طیف وسیعی از شخصیت انسان‌ها را پوشش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که چنین گروه بندی‌هایی از مشخصه‌های انسانی در بیشتر افراد دیده می‌شود. به عنوان مثال افرادی که اجتماعی هستند بیشتر حرف می‌زنند. بنابراین، شخصیت یک موضوع پیچیده و متغیر است.