راز‌ عجیب صحرای نامیب چیست؟

صحرای نامیب در سواحل اقیانوس اطلس در جنوبی غربی قاره آفریقا یکی از خشک‌ترین نقاط روی زمین است. نامیب در زبان محلی به معنی جایی است که هیچ‌چیز در آن وجود ندارد. چشم‌اندازی مریخ‌گونه همراه با تپه‌های شنی بلند، کوه‌های ناهموار و دشت‌های شن که حدود 81000 کیلومتر مربع مساحت دارد و در سه کشور نامیبیا، آنگولا و آفریقای جنوبی قرار گرفته است.

قدمت صحرای نامیب حدود 55 میلیون سال است و به‌عنوان قدیمی‌ترین صحرای جهان شناخته می‌شود. (صحرای بزرگ آفریقا بین دو تا هفت میلیون سال قدمت دارد.) دمای تابستان در روز به 45 درجه سانتی گراد و در شب به زیر صفر می‌رسد.

جالب است بدانید که به‌طور متوسط سالانه حدود 2 میلی‌متر باران می‌بارد. همچنین بخش‌هایی از این صحرا چندین سال هیچ بارانی به خود نمی‌بینند.

از جذاب‌ترین شگفتی‌های نامیب «حلقه‌های پری» هستند که ‌نوعی پدیده ژئومورفیک (geomorphic) در برخی مناطق این صحرا محسوب می‌شوند.

این تکه‌های شن و ماسه که توسط گونه‌ای گیاهی محاصره‌ شده‌اند، جز رموز و عجایب کویر نامیب هستند. مردم محلی معتقدند این حلقه‌ها توسط ارواح ایجاد شده‌اند و ردپایی هستند که خدایشان بر جای گذاشته اند.

به گزارش sciencealert، دانشمندان تاکنون فرضیه‌های متعددی را برای چگونگی تشکیل این حلقه‌ها ذکر کرده‌اند که از رقابت گیاهان برای دستیابی به آب محدود در منطقه گرفته تا موریانه‌هایی که قلمروی خود را از پوشش گیاهی پاک کرده‌اند، را شامل می‌شود. اما محققان به تازگی علت این پدیده را عنوان کرده‌اند و معتقدند که ترکیب این دو عامل باعث تشکیل چنین حلقه‌های مرموزی شده است.

این دایره‌های مرموز در مساحتی حدود 2414 متر در طول صحرا گسترش یافته‌اند و هر حلقه دایره‌ای شکل قطری برابر دو تا 35 متر دارند. نکته جالب توجه، رشد علف در اطراف این حلقه‌های مرموز است که بلندتر و متراکم‌تر از سایر نقاط این دشت رشد می‌کند.

این حلقه‌ها از بالا که به آن نگاه می‌کنیم متفاوت‌تر به نظر می‌رسند و با نگاهی به سایت‌های اینترنتی می‌توان افسانه‌هایی زیادی را در این باره مشاهده کرد.

نظریه دانشمندان درباره این پدیده به دو بخش تقسیم می‌شود: یکی جمع شدن گیاهان این صحرا برای دستیابی به آب محدود در این منطقه است. از سوی دیگر، محققان فرضیه دیگری را نیز مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه موریانه‌ها قلمرو زندگی خود را از گیاهان اطراف پاک کرده‌اند. آنها این کار را علاوه بر تغذیه از گیاهان، برای ایجاد گودال‌هایی از آب در زیرزمین انجام داده‌اند.

اما شواهد حاکی از آن است که هیچ کدام از این دو دلیل منطقی و علمی نیستند. دلیل اول هنوز به درستی توسط دانشمندان مورد آزمایش و بررسی قرار نگرفته است و دلیل موریانه‌ها نیز از آنجایی قطعی نیست که محققان معتقدند موریانه‌ها قادر نیستند دایره‌هایی به این منظمی و بزرگی در این صحرای وسیع ایجاد کنند. اما برخی دانشمندان بر این باورند که ترکیب این دو عامل در کنار هم باعث شکل‌گیری چنین حلقه‌هایی در صحرای نامیب شده است. آنها با تهیه مدل‌های کامپیوتری و مقایسه آنها با شواهد موجود در طبیعت دریافتند که رقابت گیاهان برای دسترسی به آب محدود در منطقه و مشخص کردن قلمرو زندگی توسط موریانه‌ها عامل تشکیل این حلقه‌های مرموز بوده‌اند.

محققان، از لانه‌های اجتماعی موریانه‌ها در چهار قاره جهان تصاویر ماهواره‌ای تهیه کرده‌اند و با تهیه شبیه‌سازی‌های کامپیوتری به دنبال کشف علت شکل‌گیری چنین حلقه‌هایی هستند تا دریابند که چرا لانه‌هایی که موریانه‌ها در دل این صحرا ایجاد کرده‌اند شکل‌های منظمی دارند و چرا الگوی آنها از بالا شبیه لانه زنبور است.

کلونی حشراتی مانند موریانه قلمروی خود را به منظور دستیابی آب و غذا، وسعت می‌دهند تا جایی که به کلونی دیگر برسند. آنگاه رقابتی بر سر قلمرو بین این دو کلونی شکل می‌گیرد که در انتها معمولا ضصیف‌تر‌ها شکسست می‌خورند. بنابراین کلونی قوی‌تر و بزرگ‌تر در منطقه باقی می‌مانند و زمانی که محدوده قلمروی آنها به یکدیگر می‌رسد، مرزهای آنها مشخص شده است و به شکل الگوی لانه زنبور تشکیل می‌شوند.

در گذر زمان، کلونی‌های بزرگ، کلونی‌های کوچک را از بین می‌برند اما کلونی‌های بزرگ در رقابت دائمی برای تصاحب قلمروی خود ادامه می‌دهند.

گیاهان و علف‌هایی هم که در این منطقه رشد می‌کنند برای دستیابی به آب محدود در این صحرا به شکل خوشه در کنار هم قرار می‌گیرند و با سایه انداختن روی علف‌های کناری باعث جذب رطوبت به دل خاک می‌شوند. گیاهانی که از محدوده این خوشه‌ها خارج هستند، معمولا به سختی به آب دسترسی پیدا می‌کنند چرا که موریانه‌ها آنها را دور از حلقه‌ها نگه می‌دارند و همین امر باعث می‌شود نوار نازکی از گیاهان در دهانه این حلقه‌ها شکل گیرند.